Yaygın kanının aksine yaratıcılık yeteneği geliştirilebilir. Beyin, daha kısa zamanda, daha az enerji ile algılayabilmek; verimli olabilmek ve yaşamın risklerine karşı koruyabilmek için rutin kalıplar üzerinden algılamaya, düşünmeye ve karar vermeye yönlendirir. Konfor alanı ve ön yargılar (paradigma) bu şekilde oluşur. Yaratıcı düşünme ve etkili sorgulamanın temeli, mevcut rutin kalıpların dışına çıkabilmek için beyni kalıpların dışına yönlendirmektir.
Yenilikçi kişiler, aynı zamanda meraklı kişilerdir. Merak olmazsa, yeni kalıplar açılamaz ve bilgiyle donanamaz. Yaratıcı bağlantılar için gerekli olan farklı bilgi, veriler ve çağrışımlar sağlanamaz. Türk bilim insanı Prof. Dr. Ali Erdemir ve Carl Djerassi’nin başarılarında, meraklarının etkisine kitapta* örnekleri ile yer verilmiştir.
Kürdan, çatal, küçük kaşık, su, peçete gibi çok basit objeler için en az 20+ farklı kullanım alanı belirleyin. Ne şekilde kullanılabileceklerini hayal edin ve sizinle hiç ilgisi olmayan sorunlara çözüm üretmeye çalışın. Bu tür egzersizler, ileride karşılaşabileceğiniz ve orijinal çözüm gerektirebilecek bir problemin çözümü için yeni bir kalıp oluşturabilmenizi sağlar.
Varsayımları sorgulamanın en iyi yöntemi ürünün, hizmetin veya işin kendisine değil; sağladığı faydaya odaklanmaktır. Böylece kalıbın dışına çıkabilirsiniz. Yenilikçi çamaşır makinesi geliştirirken odak, deterjandan; işin asıl nihai amacı olan çamaşırın temizlenmesine çevrilmiştir. Böylece ultrasonik yıkama, suyu polarize etmek, zararsız kimyasallar kullanmak ve kir tutmayan çamaşır gibi çözümlere ulaşılmıştır. Bu örnekleri sizler de çoğaltabilir ve varsayımları daha iyi sorgulayarak, alternatif birçok yöntem geliştirebilirsiniz.**
Daha yaratıcı düşünebilmek için kalıpların dışına çıkabilmek gerekir. Yaratıcı Düşünmenin 27,5 Yöntemi* kitabımda; örnekler üzerinden yer verdiğim yöntemler, yaratıcı düşünmeye katkı sağlayabilir.
Örneğin, gördüğünüz nesnelerden geometrik şekil, renk, doku, isim olarak birbirine benzeyenleri belirleyin. Farklı nesneleri, canlıları, şekilleri, renkleri bir arada düşününün ve onlardan farklı kombinasyonlar yaratın.
Amerikalı bilimkurgu ve korku romanı yazarı Thomas Michael Disch’in “Yaratıcılık sanatı, aralarında ilişki gözükmeyen şeylerin ilişkisini görebilmektir” sözü çok gerçekçi. Yenilikçilik projeleri için birçok kurumda, birbirleriyle ilgisi gözüken verileri bir araya getirdiğimizde yaratıcı ürün ve hizmetler ortaya çıkmıştır. Sizler de çevrenizde gördüğünüz nesneler üzerinden birbirleri ile ilintili olabilecek bağlantıları bulabilir ve beyninizde farklı nöral patikaların birleşmesine, yaratıcı yeni fikirlerin gelişmesine yardımcı olabilirsiniz.
Değişik alanlarda bilgiler edinin ve bu bilgileri farklı bağlantılarla bir araya getirin.
Yaratıcılık ve keyif alma, birbirlerini olumlu bir döngüde tetikler. Espri kavramı ise farklı bir yorumla “bir kalıpta ilerlerken, başkalarının fark edemediği bir bağlantı bularak, farklı bir kalıba geçebilmektir”.
TV reklâmları, filmlerden farklı olarak; 10-60 saniye gibi çok kısa bir sürede yayımlanır. Uyarılarıyla, hızlıca farklı duyuları ve bilinçdışımızı harekete geçirmeye çalışır. Doğrudan bilinçdışına hitap etmek üzere kışkırtıcı şekilde tasarlanmıştır. Renkleri, ışıkları, müziği, tiplemeleri ve vurguları bu amaca yöneliktir. Buradaki uyarılar, yaratıcı tetikleme için kullanılır. Örneğin, kırmızı renk size neyi hatırlatıyor? Bayrak, kan, … bankası, yasaklar, Ferrari veya güneşin batışı mı? Bu örnekleri kendinize göre çoğaltabilirsiniz.
Gözleriniz kapalıyken, dokunabileceğiniz veya kokusunu alabileceğiniz objelerin; farklı özelliklerini keşfetmeye çalışın. Bu, günlük yaşamda gelen uyarı sayısı tam olarak fark edilemeyen ellerden; yaratıcılıkta daha fazla yararlanmaya yardımcı olur. Değişik yüzeylerin veya kokuların vereceği farklı duygular; daha önce açılmış olan kalıpları anımsatır ve böylece onlarla ilinti kurulur.
Sadece mantıklı çözümler veya fikirler üretmek için kendinizi sınırlamayın veya sadece ilgi alanlarınızda hapsolmayın. Önemli olan, çok sayıda ve farklı fikirler üretmek için beyni şartlamaktır. Edison’un, hem kendisi hem de çalışanları için belirli kotaları vardı. Kendisi için alt limit; her 10 günde bir ufak icat ve her altı ayda bir de önemli bir icat yapmaktı.
Kırtasiyeler, dergi bayileri, hatta oyuncakçılar ve semt pazarları; içerdikleri farklı renk, koku ve şekillerle düşünceleri her zaman harekete geçirmişlerdir. Dekorasyon dergilerine de fırsat buldukça göz atmanızda fayda var. Yaratıcılığınızı tetikleyecek, kendinize özgü yöntemleri ve tarzı kendiniz yaratabilirsiniz.
Zaman zaman gevşemek, stresi azaltarak rahatlamak; yaratıcılığı ve bilinçaltındaki bilgilerin ortaya çıkma olasılığını artıyor. Salvodor Dali’nin, eser temalarını rüyalarında görmesi buna bir örnektir. Beyin stres altında hızlı reaksiyon gösterip, hayatta kalınabilmesi için Beta dalgaları ürettiğinde; bu dalgalar mevcut, bilindik, hızlı yanıt verilebilecek, denenmiş nöral kalıplara yönlendirir. Biraz odaklanılabilmesi ve konuların önemsenebilmesi için Beta dalgalarının, 15-20 Hertz civarındaki hafif aşamaları yararlıdır. Daha yüksek frekansa çıkan Beta dalgaları; yaratıcı düşünme ile zaman kaybetmeyip, hızlı reaksiyon vermemizi amaçlar. Bu yüzden ara ara gevşeyebilmeli, stres azaltılabilmelidir. İnovasyon çalışmalarında, iş yeri ortamlarının da rahatlatıcı olmasına önem verilmelidir. Alfa dalgalarının bir cilvesi olarak; birçok yaratıcı fikir, aklınıza siz başka bir işle ilgilenirken veya gevşemişken gelir. Bu durumlar, genellikle ve normalde not alabileceğiniz ortamlar olmayacaktır. Notlarınızı bir yerde saklamanız, arada bir geriye dönük olarak okumanız sizin için faydalı olacaktır.
Çünkü Alfa durumunuz, yaratıcı bağlantı kurma, bilinçaltındaki deneyim ve bilgilerin yüzeye çıkma olasılıklarını artırır. Ama bu fazda fikirlerin, akılda kalma ihtimali azdır. Mesela Orhan Veli’nin birçok şiirinden, haberdar olabilmeyi; şairin, civarındaki peçete veya gazete kâğıtlarının varlığına borçluyuz. Rahmetli Aysel Gürel ile görüşmemizde, aklına spontane gelen şarkı sözleri ve sloganları; elinin hemen altında bulduğu bir kağıda yazdığını söylemişti. Bunları önce çantasında, sonra evinde topladığını belirtmişti. Sizin de yanınızda, size uygun bir kayıt yöntemi taşımanız yararlı olabilir.
Farklı ritim ve tarzdaki müzikleri ara ara dinleyin. Müzik; bilinçaltını, onunla ilintili duygular ve anılar kanalıyla değişik ve çeşitli birçok veriyi kullanabilmeye olanak tanır. Ayrıca, tıpkı hoş bir kokuda olduğu gibi ruh halini olumluya çeviren bir parça; kişinin normalde yapamadığı, zihinsel bağlantıları da üst bir ruh haliyle daha kolay yapabilmesini sağlar.
Hareketlilik, kanınızdaki oksijen oranını yükseltir. Daha iyi düşünebilmenizi sağlayan endorfin ve dopamin’in salgılanmasını, sinirlerin beyinle iletişimini artırır. Ancak bazı yabancı kaynakların önerdiği hızlı koşmak, bisiklete binmek, tenis oynamak, temizlik yapmak gibi odaklanma gerektiren işler; Alfa ve Teta dalgalarının varlığına ihtiyaç duyan fikir geliştirme, çağrışımları algılama ve hayal kurma fonksiyonları için uygun olmayabilir. Bu noktada yüzmek, yürümek, jimnastik yapmak gibi o kadar da yoğun konsantrasyon gerektirmeyen; yaparken farklı şeyler düşünebileceğiniz, hayal kurabileceğiniz ve olabildiğince ritim içeren egzersizler daha yararlıdır. Kişinin deneyerek kendisine en uygun bir ya da birkaç egzersizi belirlemesi en iyi yöntemdir.
Bu sorun veya konuyu bir kenara bırakıp, tercihen Alfa ve Teta dalgalarınızı harekete geçirecek aktivitelere yönelin. 15 dakikalık bir ara bile verseniz dönüşte probleme veya yaratıcı çözüme çok daha farklı yaklaştığınızı, arada bilinçaltınızın ilginç bağlantılar yapabildiğini göreceksiniz. Teknik inovasyon projelerinde bazı çalışma arkadaşları üzerinde incelediğimiz sorunların, çözümlerini; kendileri benzer bir mekanizma ile rüyalarında bulabildi.
İnovasyon ve Dijital Dönüşüm Uzmanı, Danışman, Eğitimci Yekta Özcan Özözer’in Enocta Katalog’daki Dijital Çağda Yenilikçilik (İnovasyon) ve Yaratıcılık eğitimiyle ilgili detaylara buradan ulaşabilirsiniz.
*Kaynak: Yaratıcı Düşünmenin 27,5 Yöntemi, Yekta Özcan Özözer, MediaCat Yayınları kitabı.
**Kaynak: http://www.surekligelisim.com.tr/dosya/makale/Pratik_Ipuclari_I_BEYSAD_01032011_1312.pdf
Teknolojideki yenilikler ve değişen iş ortamları, proje yöneticilerinin rollerini ve hedeflerini dönüştürüyor. Bu dönüşümle birlikte Project Management Institue (PMI), Project Management Professional (PMP) sertifika sınavının içeriğini bu yılın başında değiştirdi.
Öğrenme şeklimizin kişiliğimize, beynimizin çalışma şekline, bulunduğumuz ortama ve kültüre bağlı olduğunu biliyor muydunuz?
Kişisel liderlik, yaşamın her alanında bireysel olarak bir üst noktaya çıkmamızı sağlayan en önemli yeteneklerden. Bu yeteneğin içinde bulunduğumuz dönemde aldığı kritik hal, hayatımızın direksiyonuna nasıl geçeriz gibi birçok soruya yanıt bulduğumuz webinarımızda, Kemal İslamoğlu bizlerle buluştu.
