KaynaklarEnocta Blog

Öğretim Tasarımı: Eğlenceli ve Kalıcı Öğrenme

İnsan zihni canlı ve aktiftir. Uyarılara, renklere, seslere, farklılıklara duyarlıdır ve tepki verir.  Öğrenme sürecinde de aktiftir ve doğası gereği aktif olmak ister. Bu yazımızda daha kalıcı öğrenmenin temelinde yatan öğretim tasarımına ilişkin ögelere yer vereceğiz.

Öğrenme sürecini etkileyen pek çok unsur var. Süreçte kullanılan öğretim metodları, motivasyon yönetimi, öğretim materyalleri, ölçme araçları, öğrenme ortamı, bireysel farklılıklar öğrenmeye etki eden faktörlerin temelini oluşturuyor.

Teknolojik yazılım ve donanımın gelişmesi, sosyal medya araçlarının yaygın kullanımı, zamanın sınırlı olması, uzaktan eğitimle yapılan öğretimin yaygınlaşmasını destekliyor. Bu noktada, çoklu ortam materyalleri kullanılarak yapılan öğretim tasarımı daha da önemli bir rol üstleniyor.

Çoklu ortam materyallerinden sıklıkla kullanılanları arasında metin, resim, fotoğraf, karikatür, video, animasyon, ses, grafik gibi ögeleri içeren öğrenme materyallerini saymak mümkün. Çoklu ortam öğretim tasarımında kullanılan öğrenme materyallerini sonsuz farklı sayıda çeşitlendirebiliriz, ancak asıl mesele bu materyallerin nasıl kullanıldığı ve tasarlandığıyla ilgilidir. Bakalım konunun uzmanları bu konuda ne düşünüyor?

Mayer Yaklaşımı

California Üniversitesinde psikoloji profesörü olan Dr. Richard E. Mayer, insan zihninin nasıl çalıştığını sorgulayarak işe başlar.

İnsan zihnini temel alan bu yaklaşım, etkili öğrenmeyi artırmak için öğretim tasarımında bizlere hangi ilkelerin rehberlik edebileceğini inceliyor (Mayer, 2001). Bu ilkeler öğretim tasarımcılarının başucu kaynağı olduğu gibi, herhangi bir amaçla öğretim materyali, sunum, rapor, web sayfası, blog, video ve benzeri çalışmaları hazırlayan herkesin ihtiyaç duyduğu bir rehber niteliğindedir.

Güncel hayatımızda karşılaştığımız pek çok durumda öğretim tasarımı örneklerine rastlamak mümkün; uçaklarda bilgi veren, resimli, animasyonlu anlatıma sahip güvenlik videoları ya da el kitapçıkları, günlük hayatımızda sürekli karşılaştığımız trafik işaretleri, cadde ve binaların üzerinde asılmış yol tarifleri, reklamlar birer öğretim tasarımı ürünüdür.

Peki, o halde tüm bu ve benzeri tasarımların temelini oluşturan tasarım ilkeleri nelerdir ve neden önemlidir?

Çoklu Ortam Tasarım İlkeleri

Çoklu ortam araçları kullanılarak yapılan öğretim tasarımları için dikkat edilmesi gereken ilkeler, aynı zamanda başarılı eğitsel yazılım hazırlamanın da vazgeçilmez ilkeleri olarak biliniyor. Mayer’e göre çoklu ortam tasarım ilkelerini şu şekilde sıralayabiliriz:

  • Tutarlılık (mantıklılık) ilkesi (coherence principle): Konu ile ilgisi olmayan sözcük, resim ve sesler kullanılmamalıdır. Kullanılan tüm resimler ve sözcükler birbirini destekleyici ve anlamlı bir bütünlüğe sahip olmalıdır. Kullanılan resim ya da diğer öğrenme nesnelerinin sözcüklerle ilgisi açıklanmalıdır.
  • Uzamsal yakınlık ilkesi (spatial contiguity principle): İlişkili sözcük ve resimler, sayfa ya da bilgisayar ekranı üzerinde birbirine yakın olarak tasarlanmalıdır.
  • Sıraya koyma ilkesi (modality principle): Seslendirme ile birebir anlatılan animasyonlar akılda kalıcıdır. Örneğin; bir şema anlatılacaksa, seslendirme ile birlikte şemanın bölümleri parça parça gösterilmeli ve bütüne ulaşmalıdır.
  • Bireysel farklılıklar ilkesi (individual differences principle): Öğretim tasarımı, öğrenen grubun özelliklerini yani bireysel farklılıklarını göz önüne alarak yapılmalıdır. Az bilgiye sahip olan öğrenenlere bilgiler küçük parçalar halinde verilirken, daha fazla bilgiye sahip olan öğrenenlere hızlı ilerleyebilme ve daha üst seviyede bilgiye ulaşma fırsatı sunan tasarımlar yapılmalıdır.

Başarılı Öğretim Tasarımı, Öğrenmeyi Artırır...

Araştırmalar iyi uygulanmış öğretim tasarımlarının, öğrenmeyi artırdığını ve kalıcı hale getirdiğini söylüyor. Peki, bu kavram bize tam olarak ne anlam ifade ediyor?

Öğretim tasarımı; performans problemleri ve öğrenmenin analiz edildiği, tasarım, geliştirme, uygulama, değerlendirmenin içinde bulunduğu, öğretimsel ya da öğretimsel olmayan iş ve kaynakların, öğrenmeyi ve performansı artırmak için yönetildiği bir süreç olarak tanımlanmaktadır (Reiser, 2001).

Enocta olarak bir tasarımı süreci planlarken, öncelikle öğrenenin özelliklerini ve ulaşılmak istenen hedefleri (öğrenenlere ne öğretmek istiyoruz) göz önünde bulunduruyoruz. Analiz çalışmasının sonuçlarına göre, konu uzmanlarından gelen içerikleri inceleyerek,

  • Öğrenen grubun profiline uygun olarak içeriği düzenliyor ve organize ediyor,
  • Konu uzmanı desteğiyle içerikte vurgulanması gereken noktaları belirliyor,
  • Kapsamı göz önünde tutarak içeriği hikaye, vaka ve profile uygun etkileşimli alıştırmalarla, soru-cevap ve geri bildirim ögeleriyle zenginleştiriyoruz.

Öğretim tasarımı yapılmış; yani kullanıcının kalıcı öğrenmesini sağlayacak şekilde düzenlenmiş tüm içeriği, senaryo adını verdiğimiz bir dokümanda topluyoruz. Senaryolarda ekranda görünen yazı, şekil, grafik gibi öğelerin tanımlanması çalışması da yapılıyor. Bu taslak ekran tasarımı, üretim aşamasında hayata geçiriliyor.

Özetle, içeriklerin e-eğitim olarak üretilmesi aşamasında hem görsel hem de içeriğin tasarımı anlamında belli değerlendirme ölçütlerine dikkat edilmesi gerekiyor:

  • Ekran, rahat okumaya elverişli bir düzenlemeye sahip olmalıdır.
  • Ekrandaki metinde kullanılan yazı türü ve büyüklüğü öğrenenin yaş düzeyine uygun olmalıdır.
  • Ekrandaki yeni sayfaya geçiş öğrenenin denetiminde olmalı ve öğrenen kendi hızına göre ilerleyebilmelidir.
  • Ekran görüntüleri net olmalı, renkler gözü yormamalıdır.
  • Renk kullanımı dikkati artırır, ama çok renk kullanımı karışıklığa neden olabilir. Renk körlüğü gibi göz problemi olan bireylerin renkleri doğru ayırt edememesine neden olabilir. Yakın renklerin bir arada olması tanımayı ve algılamayı zorlaştırır (araştırmalar, yaklaşık her 20 kişiden birinin renk körü olduğu söylüyor).
  • Tasarımda kullanılan yazı tipi ve büyüklüğü, büyük veya küçük harf kullanımı, gerekli yerlerde altını çizme ya da yazıyı kalınlaştırma gibi özellikler de çok önemli ayrıntılardır.
  • Yazılım kullanma yönergeleri açık ve anlaşılır olmalıdır.
  • Çok karmaşık bilgilerin öğretileceği durumlarda, konular parçalara ayrılarak verilmelidir.
  • Konunun ve sununun uzunluğu, konunun niteliğine, kapsadığı alana, öğrenenin yaşı ve seviyesine uygun olarak düzenlenmelidir.
  • Basit şemalara dayalı bilgiler, gerçek resimlerden (fotoğraf) daha kalıcıdır. Bunun nedeni; gerçek resimlerin öğrenenin anımsamasını çok meşgul etmesidir.
  • Gereksiz ve amaçsız olarak çok fazla miktarda grafik ve resimlerin kullanılması ilgiyi azaltır, öğrenenlerin dikkatlerinde ve katılımlarında azalma gözlenir.
  • Önemli noktalar parlak veya yanıp sönen yazılarla vurgulanmalıdır. Ancak gereksiz kullanım yapılmamalıdır. Aksi halde dikkat dağıtıcı bir unsur olarak öğrenmeyi güçleştirir.
  • Farklı kültürlere sahip gruplarda, öğretim tasarımında kullanılan öğelere verilen tepkiler de farklı olacağından, öğrenmeyi etkiler. Öğrenen grubun kültürel yapısına uygun öğrenme nesneleri kullanılmalıdır.

Şimdiye kadar bahsettiğimiz tüm detaylar, başarılı bir öğretim tasarımının önemini anlatıyor. En önemli özelliği en sona sakladık: MOTİVASYON! İyi bir öğretim tasarımı uygulaması, öğreneni motive eder. Motive etmesi için, dikkat çekmesi ve ilgi uyandırması gerekiyor. Bunların yanında bilgiyi farklı formatlarda (örneğin sesle, metinle, animasyonla) tekrar edebilme olanağı sağlamalı çünkü insanlar farklı öğrenme becerilerine ve zekâ türlerine sahip. Tüm bunlar gerçekleştirildiğinde, öğrenen, öğrenmek için, gerektiğinden daha fazla çaba sarf etmeden olağan halde öğrenmeyi gerçekleştirebilir.

Eğitim yönetim sistemi sunan bir marka olarak, kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda, başarılı öğretim tasarımları uygulanmış e-eğitimler hazırlayarak; öğrenmeyi kalıcı, eğlenceli ve öğretici bir etkinlik olarak sunma çabasındayız. Enocta’nın hazırladığı eğitimlerle siz de bu ayrıcalığı yaşayın.

Referans

Mayer, R. E. (2001). Multimedia Design: Cambridge University Press.

Reiser, R. A. (2001). A history of instructional design and technology: Part II: A history of instructional design. Educational Technology, Research and Development, 49 (2), 57-67.

Öğretim Tasarımı: Eğlenceli ve Kalıcı Öğrenme

Benzer Bloglar

Dijital Dönüşüm
Eğitim İçerikleri
Genel
10/03/2021
Yeni PMP Sınavındaki 4 Değişiklik

Teknolojideki yenilikler ve değişen iş ortamları, proje yöneticilerinin rollerini ve hedeflerini dönüştürüyor. Bu dönüşümle birlikte Project Management Institue (PMI), Project Management Professional (PMP) sertifika sınavının içeriğini bu yılın başında değiştirdi.

Genel
24/12/2020
Farklı Öğrenme Stillerine Uygun Öğrenme Deneyimleri Yaratmak

Öğrenme şeklimizin kişiliğimize, beynimizin çalışma şekline, bulunduğumuz ortama ve kültüre bağlı olduğunu biliyor muydunuz?

Genel
12/08/2020
Değişen Dünyada Kişisel Liderlik

Kişisel liderlik, yaşamın her alanında bireysel olarak bir üst noktaya çıkmamızı sağlayan en önemli yeteneklerden. Bu yeteneğin içinde bulunduğumuz dönemde aldığı kritik hal, hayatımızın direksiyonuna nasıl geçeriz gibi birçok soruya yanıt bulduğumuz webinarımızda, Kemal İslamoğlu bizlerle buluştu.

Ürün ve Hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bize ulaşın
Teşekkürler! Kaydınız alındı.
Lütfen bilgilerinizi kontrol edin.