Eğitim ve Gelişim
Hizmetlerinizde bazı iyileştirmeler yapmak için yaratıcı düşünme ve inovasyon özelinde bir şeyler yapmaya ihtiyacınız olabilir. Bu süreç, yeni fikirleri düşünmeyi ve işleyişi test etmeyi zorunlu kılar.
Bu duygu ve düşünceden hareketle doğan altı şapka, sizi "ne düşüneceğiniz" yerine "nasıl düşüneceğiniz" konusunda yönlendirir, bu da evrensel olarak uygulanabileceği anlamına gelir.
6 şapkalı düşünme tekniği, daha dengeli bir bakış açısı sunarak potansiyel bir değişikliği bambaşka yönleriyle değerlendirmenize yardımcı olur. Bu sayede hem siz hem de ekibiniz en iyi ve en uygulanabilir fikirleri daha ileriye taşıyabilirsiniz.
Yaratıcı düşünme ve düşünme becerileri konusunda önde gelen uluslararası otorite olarak görülen Edward De Bono tarafından hayata geçirilen 6 şapkalı düşünme tekniği, paralel düşünme ilkesine dayanan basit fakat oldukça güçlü bir araçtır. Dr. Edward De Bono’nun 1985 yılında yazmış olduğu “Altı Şapkalı Düşünme” kitabın kapağında da belirtildiği gibi, basit teknik beynin çeşitli düşünme biçimlerine dayanır ve güçlendirmeyi amaçlar.
İnsanlar ileriye giden yol konusunda anlaşamadıklarında çok fazla zaman harcarlar. Bu da enerjilerinin boşa gitmesine neden olur. Bunun temel nedeni, farklı bakış açılarına sahip olmalarıdır; yani bir kişi yeni bir fikrin veya gelişimin tüm olumlu taraflarını düşünürken, bir başkası tüm olumsuz yanlarını düşünebilir. De Bono, herkesin ortak bir bakış açısına sahip olmasının yani aynı şapkayı takmasının çok daha etkili olduğunu öne sürer. Kısacası bu araçta bir duruma ya da olaya karşı herkes aynı anda ve aynı perspektifte düşünür.
Kapsamlı bir düşünme süreci yöntemi şeklinde kullanılan 6 şapka düşünme tekniği, ekiplerin ya da bireylerin problem çözme ve karar verme süreçlerini geliştirmelerine olanak tanır. Nihayetinde böyle bir metodoloji, durumlara ve sorunlara çeşitli açılardan bakmayı amaçlar ve yaratıcılığın alışılmış düşünme biçimlerinin ötesine geçmeye yardımcı olmasını sağlar. Tartışma sırasında boşa harcanan zamanı, gereksiz çatışma ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Buna karşılık, süreçte sadece üretkenlik ve netlik kalır. Yaşanan çatışmalar azaltıldıkça sürdürülebilir bir iş birliği sağlamak mümkün olur.
6 şapkalı düşünme tekniği, çoğu insanın kişilik tiplerine göre belirli bir şekilde düşünmesi ve akıl yürütmesidir. Bu, daha duygusal bir kişinin daha analitik bir kişiden farklı fikirler üretebileceği veya bunun tam tersi anlamına da gelebilir. Benzer şekilde bir duruma, bir kötümser bir iyimserden çok daha farklı şekilde yaklaşabilir.
Ona göre düşünmenin temel zorluğunun nedeni, aslında insanların aynı anda çok fazla şey yapmaya çalışmalarıdır. Temelde, insanlar sanki çok fazla topla hokkabazlık yapmaya çalışıyor ve bir sürü sorumluluğun onları bunaltmasına izin veriyor. Böyle bir zorluğun kontrol altına alınmasına destek olmak için her biri benzersiz bir şapka rengiyle temsil edilen 6 farklı düşünme biçimi ortaya çıkıyor.
6 şapkalı düşünme tekniği, farklı bakış açılarını kapsayan güçlü bir karar alma sürecidir. Bu düşünme tekniği duygu ve şüpheciliğin normalde tamamen rasyonel olabilecek bir sürece dahil edilmesini sağlayarak karar verme sürecinde yaratıcılık için fırsat oluşturur. Ayrıca yenilik ve çeşitliliği teşvik ederken aynı zamanda verimliliği ve etkinliği artırır. 6 şapkalı düşünme tekniği, ekipleri farklı düşünme biçimleri arasında geçiş yapmaya ve varsayımlarına ve alışkanlıklarına meydan okumaya teşvik ederken çatışmaları, yanlış anlamaları ve kişisel önyargıları azaltır. Zamandan tasarruf sağlar, dikkatin dağılmasını önler ve sorunun en alakalı yönlerine odaklanır. Farklı katkılara ve bakış açılarına değer verirken yeni fikirleri, çözümleri ve bakış açılarını teşvik eder.
Renkli şapkaların her biri, çeşitli ruh halleri için metafor olarak kullanılır. Belirli bir düşünce türüne geçiş, tam anlamıyla veya mecazi olarak renkli bir şapka takmakla sembolize edilir.
Bu 6 şapkalı düşünme metaforu, insanların anlık düşüncelerine ilişkin olan önyargılardan daha eksiksiz ve kapsamlı bir düşünme türleri ayrımı yapmayı mümkün kılar. Tüm bu düşünme şapkaları, insanların belirli bir konuya dair daha derin düşünmelerine destek olur. Net bir düşünce sürecini motive eder. Yöntem, yaratıcı ve etkili düşünmeye de büyük ölçüde ilham verir.
6 şapkalı düşünme tekniği, onu kullanan bireyin veya grubun ihtiyaçlarına uyacak şekilde uyarlanabilse de adım adım yöntemini bilmek, herhangi bir toplantıyı, beyin fırtınasını veya tartışmayı daha pratik ve çatışmasız bir şekilde yönlendirmeye yardımcı olur.
6 şapkalı düşünme tekniğini kullanarak problem çözmek, farklı düşünme perspektiflerine bakmayı gerektirir. Her perspektif kendi özelinde farklı bir şapka rengiyle temsil edilir. Tartışma oturumu sonunda paydaşlar, yaratıcı ve yenilikçi çözümlere ulaşmak için sorunu diğer yaklaşımlardan daha iyi anlamalıdır.
Altı şapka, bir toplantı ya da tartışma esnasında herhangi bir sırayla kullanılabilir. Ancak şapkaları sırayla kullanarak bir konu tartışmasını daha da mantıklı bir şekilde yönlendirebilirsiniz.
Her eleştirel düşünme, tartışma toplantısında kolaylaştırıcı, tartışmanın belirli bir bölümünde hangi şapkanın giyilmesi gerektiğini aşağıdaki şekilde belirler:
Bilgi toplama ve objektiflik sürecini temsil eden beyaz şapka, sadece ekip referansı için mevcut olan ayrıntıları ele almakla kalmaz, aynı zamanda eksik kalan ya da elde edilmesi gereken diğer bilgi parçalarını da tanımlar.
Bu şapka seansın başında ve sonunda kullanılır. Başlangıçta mevcut gerçeklere veya verilere odaklanmak söz konusudur. Diğer şapkaların kullanılmasından elde edilen fikirleri sorgulamak için bir oturumun sonunda özellikle tercih edilebilir.
Beyaz şapkayı kullandığınızda mevcut verileri ve eğilimleri analiz etmeyi deneyin. Bu aşama oldukça rasyonel bir yaklaşımı temsil etmesinden ötürü çok değerlidir.
Beyaz şapka tekniğini kullanırken sorulabilecek bazı örnek sorular:
- Elimizdeki veriler nelerdir?
- Hangi bilgilere ihtiyaç olacak?
- Eksik olan bilgiler nelerdir?
- İhtiyaç duyulan bilgileri toplamak için ne yapılması gerekir?
- Hangi sorular sorulmalıdır?
Kırmızı rengi genellikle öfke ve sıcaklıkla ilişkilendiririz. Bu da duygusal düşünmeyi, öznel duyguları, algıyı ve görüşü temsil eder.
İçgüdüler ve duyguları harmanlayan kırmızı şapkalı düşünme tarzını benimseyen insanlar, korkularını ya da hoşlanmadıkları durumları mantıklı bir şekilde açıklamak veya kendilerini haklı çıkarmak zorunda kalmadan fikirlere karşı duygularını pasif biçimde ifade etmekte özgürdürler. Bu şapkayı taktığınızda sezgi ve içgüdülerinizi kullanın. Başkalarının duygusal olarak nasıl tepki verebileceğini gözlemlemeye çalışın. Kırmızı şapka, duyguları başka türlü rasyonel bir sürece sokmanın harika bir yoludur.
Kırmızı şapkayı kullanma sürecinde sorulacak soru örnekleri:
- Yapacağımız olası seçimler özelinde ne hissediyoruz?
- Önerdiğimiz fikirle ilgili içgüdülerimiz neler olabilir?
- İlk tepkilerimiz nelerdir?
- Bu fikir ne tür duygular hissetmemizi sağlar?
- Sezgimiz çözüm süreci hakkında bize neler söylüyor?
Çoğu zaman "negatif ama mantıklı" düşünme şapkası yöntemi olarak kabul edilen siyah şapka, fikirlerle ilişkili risklerle birlikte, istenen sonuca uzak ya da zıt olabilecek olası senaryolara bakma eylemini temsil etmeyi amaçlar. Savunmacı bir yaklaşım benimsemek bu adımda ideal olabilir. Durum karşısında olumsuz sonuçları hayal edin ve neyin işe yaramayacağını görün. Tersine çevirme burada yardımcı bir araç olabilir.
Siyah şapka tekniğini kullanırken sorulabilecek örnek sorulardan bazıları:
- Olası başarısızlık senaryo seçenekleri neler olabilir?
- Fikrin ölümcül kusurları nasıl tespit edilebilir?
- Karşı karşıya kalma ihtimalimizin bulunduğu potansiyel risk ve sonuçlar nelerdir?
- Devam etmememizi gerektiren sebepler nelerdir?
- Yolculuk boyunca karşımıza hangi zorluklar çıkabilir?
Tipik şekilde düşünce ve fikirlerin potansiyel faydalarını içeren sarı şapka, insanların problemlere karşı iyimserlik merceğini kullanarak pozitif bakmalarına olanak tanır. Ayrıca kazanılan iç görüleri daha da irdeler. Genellikle güneş ışığını ve mutluluğu simgeler. İyimser, spekülatif, en iyi senaryoları düşünmekle ilgilidir.
Sarı şapka yöntemini kullanırken sorulması gereken örnek sorular:
- Bu fikri faydalı veya başarılı kılacak faktörler nasıl sıralanabilir?
- Başarı nasıl tanımlanabilir?
- Ürettiğimiz fikirler süreçleri nasıl daha iyi hale getirebilir?
- Potansiyel uzun vadeli faydalar neler olabilir?
Yeni, yaratıcı ve alternatif fikirleri ateşlemek için tercih edilen yeşil şapkayı takmak, herhangi bir fikrin incelenip tartışılabileceği ve not edilebileceği hem serbest akışlı hem de kutunun dışında düşünme sürecine imkân tanır. Doğanın ve ağaçların rengiyle ilişkilendirilen yeşil şapka, çağrışımsal ve yaratıcı düşünme, beyin fırtınası, yeni fikirler ve ezber bozan şeylerle ilgilidir. Sürecin bu aşamasında hiçbir olumsuz düşünceye veya yoruma izin verilmez.
Zihni özgür bırakmayı ve sansürlemeden fikir üretmeyi amaçlar. Bu şapkayı taktığınızda yaratıcı seçenekler ve çözümler bulmaya çalışın. Üretken Düşünme Modeli ya da İlk İlkeler benzeri araçlar size yardımcı olabilir.
Yeşil şapka tekniği kullanılırken sorulacak örnek sorulardan birkaçı:
- Yapabileceğimiz farklı düşünce deneyleri var mı?
- Yeni fikirler ya da fırsatlar keşfedilebilir mi?
- Bunu gerçekleştirme sürecinde sahip olduğumuz diğer alternatifler nelerdir?
- Yeni iç görüler edinmek için mevcut fikre dayanıp üretebileceğimiz başka senaryolar mevcut mu?
- Ne tür riskleri kabul etmeye istekliyiz?
Grubun genel karar verme sürecini yönetmeye odaklandığı zamandan sorumlu olan mavi şapka modu, tartışma gündeminin ve hedeflerinin oluşturulduğu zamandır. Mavinin gökyüzünün rengine sahip ve yukarıda olması, yapılandırılmış bir düşünce, duruma üst düzeyde genel bakış, büyük resim duygusu yaratır.
Mavi şapka, bir durumu yöneten ya da herhangi bir toplantıyı kontrol edip başkanlık eden
kişi tarafından mecazi olarak giyilir. Genellikle bir gündem, amaç ve kapsam şeklinde temel kuralları sağlarlar.
Mavi şapka süreci kontrol etmek içindir. Özellikle toplantılarda, ilerleme kaydedilmediğinde devreye girebilmek ve ekibin ilerlemesine yön vermek iyidir (örneğin, düşünce ya da tartışmayı farklı bir şapkayla/bakış açısıyla değerlendirerek).
Mavi şapka tekniğini kullanırken sorulabilecek örnek sorular:
- Hangi problemin çözülmesi gerekiyor?
- Problemi nasıl tanımlamalıyız?
- Hedefler ya da gerçekleşmesi istenen sonuçlar nelerdir?
- Her bir şapkayı kullanma süreci nasıl işleyecek?
- Nasıl bir karara varılmalıdır?
Altı Şapkalı Düşünme tekniğini şu konularda sizlere daha etkin şekilde yardımcı olması için kullanabilirsiniz:
- Özellikle toplantı zamanlarında kararlar yalnızca tek bir görünüm olma eğilimindeyse daha iyi ve daha yapılandırılmış toplantılar yürütmek.
- Soruna daha bütünsel ve geniş kapsamlı bir bakış açısıyla yaklaşmak ve daha iyi kararlar vermek.
- Sorunlara gerçekler ve duyguların yanı sıra yaratıcılığın çeşitli açılarıyla da yaklaşmak.
- Farklı insanların bambaşka roller üstlenmesini sağlayarak buz kırıcı bir aktivite olarak fikir üretmeye ilham vermek.
- Kolaylaştırıcı sorumlulukları da dahil olmak üzere atanmış rollerle beyin fırtınası ve karar verme sırasında daha fazla iş birliği.
De Bono'nun altı şapkası, ortak düşünce kalıplarındaki yapay ayrımları temsil ederek sizin ve sürece dahil olan diğer kişilerin farklı düşünme biçimlerini benimsemenize yardımcı olur.
6 şapkalı düşünme tekniği, herkesin aynı anda yalnızca tek şapka kullanarak paralel düşünmesi için özel şekilde tasarlanmıştır. Süreç, her şapka özelinde bir zaman sınırı (maks. 4-5 dk.) ile en iyi şekilde çalışır. Bu, grubu "başka şapkalar denemeye" teşvik eder ve özellikle çok yerleşik görüşlere sahip olabilecek kişilerin fikri farklı açılardan değerlendirmelerine yardımcı olur.
Dr. Edward de Bono, 6 şapkalı düşünme tekniğini başarıya doğru kullanmanın, tartışmayı kasıtlı olarak belirli bir yaklaşıma yönlendirmeyi gerektirdiğine inanır.
6 şapkalı düşünme tekniği kullanılmasına ilişkin öngörülen sırayı takiben, toplantının nasıl geçeceğini ve amaç ve hedeflerin ne olacağını belirlemek için tüm üyelerin mavi şapkayı takması ile bir toplantı başlayabilir. Ardından, gündeme dair daha fazla ayrıntı toplamak ve hangi adımların atılacağını sunmak için kişilerin tamamı beyaz düşünme şapkasına geçebilir. Bundan sonra grup, fikir ve çözüm üretmek için yeşil şapkayı takabilir. Bununla ilgili olarak diğer aşamada takılacak olan sarı şapka, ekibin yeni fikirlere olumlu bir bakış açısıyla bakmasına ve uygulamadan elde edebilecekleri potansiyel faydaları ortaya koymasına olanak tanır. Bir sonraki adım herkesi, hissettiklerini haklı çıkarmak zorunda kalmadan, önerilen çözümlerle ilgili duygularını ve içgüdülerini ifade etmeye teşvik etmek için kırmızı düşünme şapkasını kullanmaktır. Son olarak, siyah şapka, bu tür fikirlere meydan okumak, potansiyel riskleri ve çözümlerin başarısız olması durumunda belirli ihtiyati tedbirlerin nasıl alınabileceğini araştırmak için giyilir.
6 şapkalı düşünme tekniği, iş yerlerinde özellikle operasyon yönetimi ve aşağıdaki yönler için de uygulanabilir:
- Liderlik gelişimi
- Ürün ve süreç iyileştirme
- Proje Yönetimi
- Ekip iş birliği ve uyumu
- Organizasyonel sistem değişikliği
- Performans yönetimi
6 şapkalı düşünme tekniği konusundan yararlanmak, teknoloji aracılığıyla çok daha kolay ve verimli hale getirilmiştir. Siz de Enocta Katalog’da yer alan etkileşimli eğitimle hem kişisel yaratıcılıklarınızı geliştirebilir hem de 6 şapkalı düşünme tekniğini nasıl kullanabileceğinize yönelik benzersiz yaklaşımlar kazanabilirsiniz. Eğer bir işveren olarak bu eğitimleri çalışanlarınıza sunmak isterseniz onların sürece katılmasını sağlayabilir ve şirketinizde daha iyi kararlar alınmasına yardımcı olabilirsiniz.
Teknolojideki yenilikler ve değişen iş ortamları, proje yöneticilerinin rollerini ve hedeflerini dönüştürüyor. Bu dönüşümle birlikte Project Management Institue (PMI), Project Management Professional (PMP) sertifika sınavının içeriğini bu yılın başında değiştirdi.
Öğrenme şeklimizin kişiliğimize, beynimizin çalışma şekline, bulunduğumuz ortama ve kültüre bağlı olduğunu biliyor muydunuz?
Kişisel liderlik, yaşamın her alanında bireysel olarak bir üst noktaya çıkmamızı sağlayan en önemli yeteneklerden. Bu yeteneğin içinde bulunduğumuz dönemde aldığı kritik hal, hayatımızın direksiyonuna nasıl geçeriz gibi birçok soruya yanıt bulduğumuz webinarımızda, Kemal İslamoğlu bizlerle buluştu.
